Michele Zackheim "Ostatni pociąg do Paryża"

Czy jesteśmy w stanie poświęcić dla miłości własną wolność, rodzinę, życie? Czy miłość wymaga takiej ofiary? A jeżeli nie potrafimy zapłacić za nią tej ceny, to czy na nią zasługujemy?  Czy w takiej sytuacji mamy prawo oczekiwać pełnego oddania, adoracji, atencji, wierności?

To właśnie miłość, jej wszelkie odmiany i konsekwencje jest tematem przewodnim powieści Michele Zackheim "Ostatni pociąg do Paryża". Jej bohaterką jest młoda, nowojorska dziennikarka Rose Manon, która rozpoczyna pracę w dziale towarzyskim "Kuriera Paryskiego". Nie jest to spełnienie jej zawodowych aspiracji. Z czasem jej talent i profesjonalizm zostaje zauważony przez redaktora naczelnego. Jako jedna z nielicznych kobiet zostaje korespondentem politycznym w Berlinie. Są lata trzydzieste. Hitler dochodzi do władzy, a nazizm rozrasta się w niszczącą siłę prześladowań i antysemityzmu. Rose w swoich reportażach opisuje pogarszające się warunki życia narodu żydowskiego. Jednocześnie nawiązuje romans z utalentowanym grawerem Leonem. Początkowo miało to być jedynie przelotne uczucie, a które w obliczu niebywałego okrucieństwa nazistów, masowych sterylizacji czarnoskórych dzieci zamieszkujących Nadrenię i brutalnej, makabrycznej w skutkach Nocy Kryształowej, rozwinęło się w głęboką relację. Czy ich miłość ma szansę przetrwać wojenną zawieruchę i jaki rachunek wystawi im los?

Praca Rose Manon w Paryżu a potem Berlinie ma podwójne znaczenie. Po pierwsze jest ucieczką z domu rodzinnego, po drugie spełnieniem jej zawodowych aspiracji. Rose nigdy nie czuła się kochana i akceptowana. Jej egocentryczna, apodyktyczna matka preferowała zimne wychowanie, bez okazywania uczuć i z rosnącymi z roku na rok wymogami. Dziewczyna nie mogła również liczyć na uczucie ojca. Osamotniona, rozżalona dorastała na równie zimna i wyrachowaną kobietę. Rodzina ukrywa przed Rose jej żydowskie korzenie, odsuwa ją od religijnych obrzędów, co dodatkowo wpływa na jej poczucie własnej wartości, przynależności, znaczenia jej życia w szerszym kontekście. Z początku trudno mi było polubić Rose. Jej bezemocjonalne, chłodne, zdystansowane podejście do życia budziło moja irytację. Jednakże te cechy doskonale sprawdziły się w zawodzie, który wykonywała. Rzeczowa i rzetelna przy zbieraniu materiałów, rozkwitała emocjonalnie przelewając swoje myśli na papier.

Wydarzenia zawarte w książce poznajemy na dwóch płaszczyznach czasowych: lata trzydzieste i dziewięćdziesiąte ubiegłego wieku. Rose Manon oprowadza nas po swoim życiu naprzemiennie głosem młodej dziewczyny u progu kariery zawodowej oraz staruszki podsumowującej swoje życie, uznanej dziennikarki i pisarki. Według słów bohaterki ukształtowały ją trzy znamienne wydarzenia: porwanie i zamordowanie znanej aktorki Stelli Mair- prywatnie kuzynki Rose, antysemickie prześladowania i II wojna światowa oraz miłość.
Michele Zackheim wszystkim tym wątkom dała równorzędne znaczenie i przez co moim zdaniem, żadne nie jest tak do końca dopracowane i idealnie spójne. Nie nachodzą na siebie, nie zazębiają się. Mam wrażenie, jakby trochę na siłę próbowano je do siebie dopasować, co dało odczucie chaosu, zagubienia, wahanie, niepokój. Ale być może to tylko moje odczucie.

Życie miłosne Rose jest bogate w emocje i dla niej samej i dla czytelnika. Początkowo kobieta bardzo lekko podchodzi do romansu. Zaczyna nabierać znaczenia dopiero kiedy dziewczyna staje się świadkiem przemocy, prześladowań, ucisku narodu żydowskiego i innych mniejszości narodowych. Okazuje się, że nie jest sama na świecie, a jej głos ma znaczenie. Pod dyktando własnych doświadczeń zmienia się emocjonalność jej tekstów, co w późniejszym czasie wpływa na jej popularność.

"Ostatni pociąg do Paryża" to mimo kilku mankamentów ciekawa opowieść o miłości, o sile nienawiści, fanatyźmie, antysemityźmie i wojnie, która zmieniła oblicze świata.




Michele Zackheim "Ostatni pociąg do Paryża", tł. Magdalena Rabsztyn, PWN, Warszawa 2014